ORHAN PAMUK KİMDİR?
Tam adı Ferit Orhan Pamuk'dur. İlkokula, amcasının ve babasının da okulu olan Işık Lisesi'nde başladı, iki yıl sonra babası IBM genel müdürü olarak Ankara'ya gidince, başkentteki Mimar Kemal İlkokuluna devam etti. Yeniden İstanbul'a döndüklerinde Işık Lisesi bu kez Orhan Pamuk'u kabul etmedi. O da Şişli Terakki'ye geçti, buradan diploma aldı, sonra Robert Kolej'e kaydını yaptırdı. 1970'te Robert Kolej'den mezun oldu. Pamuk o yıllarda "Tembel, başarısız, şımarık, durmadan şaka yapan ama okulda ressam olarak..." bilindi. "6-7 yaşlarında resme başlayan Pamuk, 22 yaşına kadar resme devam etti. 22-30 yaş arasında da günde on saat roman yazmaya çalıştı. Robert Kolej'in ardından dedesi ve babası gibi önce İstanbul Teknik Üniversitesi'nde mühendis olmak için öğrenime başladı (1970) ise de üçüncü yılın sonunda buradan ayrıldı. İstanbul Üniversitesi gazetecilik bölümüne geçti ve burayı 1977'de bitirdi, yüksek lisans öğrenimine başladı. Pamuk, 12 Eylül'den sonra çıkan kısa dönem askerlik imkânıyla Tuzla'da 4 ay olarak askerliğini yaptı."
Ayrıldığı eşinin (Aylin Türegün) doktora öğrenimi sırasında üç yıl (1985-1988) New York'ta yaşadı, bunun dışında ömrü hep İstanbul'da geçti. Pamuk'un ailesi Anadolu'dan İstanbul'a geldi. 1930'lu yıllarda büyük bir servet edindi, Nişantaşı'nda kendi adlarını taşıyan apartmanda yaşadı. Bir mühendis olan Büyükbaba, Kemal Atatürk'ün Batı değerleri ölçülerine göre hareket eden modem Cumhuriyet'in oluşumunu kolaylaştıracağı ve gelişimi ülkenin en uç noktalarına kadar taşıyacağı düşünülen bir demiryolu ağının yapımında çalıştı. Büyükbaba, emeklilik döneminde de kullanılmış eşyalarla ilgili bir fabrika işletti ve servetini bir kat daha artırdı. Büyükbabanın göreceli olarak genç bir yaşta ölümünden sonra oğulları bütün serveti çarçur etti.
ROMAN:
ANI:
SENARYO:
Diğer:
ORHAN PAMUK’UN ALDIĞI ÖDÜLLER NELERDİR?
-
1979 Milliyet Roman Yarışması Ödülü Karanlık ve Işık (iki yazar arasında paylaşıldı)
-
1983 Orhan Kemal Roman Ödülü Cevdet Bey ve Oğulları
-
1984 Madaralı Roman Ödülü Sessiz Ev
-
1990 Independent Yabancı Roman Ödülü (Birleşik Krallık) Beyaz Kale
-
1991 Prix de la Découverte Européene (Fransa) Sessiz Ev (Fransızca çevirisi nedeniyle)
-
1991 Antalya Altın Portakal film festivali en iyi senaryo Gizli Yüz
-
2002 Prix du Meilleur Livre Etranger (Fransa) Benim Adım Kırmızı
-
2003 Premio rinzane Cavour (İtalya) Benim Adım Kırmızı
-
2003 International Impac-Dublin Literary Award (İrlanda)
-
2005 Prix Médicis Etranger (Fransa) Kar
-
2005 Alman Yayıncılar Birliği'nin Barış Ödülü (Almanya)
-
2005 Richarda Huch Ödülü (Almanya)
-
2006 Le Prix Méditerranée étranger Ödülü (Fransa) Kar
-
2006 Nobel Edebiyat Ödülü
-
2008 Ovid Ödülü (Romanya)
-
2010 Norman Mailer Yaşam Boyu Başarı Ödülü (ABD)
-
2012 Sonning Ödülü
ORHAN PAMUK’UN EĞİTİM HAYATI NASILDI?
Orhan Pamuk, Cevdet Bey ve Oğulları (1982) kitabındaki gibi bir ev ve ailede, İstanbul’un Nişantaşı semtinde büyüdü. Uzun yıllar ressam olma hayali kurarak Robert Koleji’nde okudu. İstanbul Teknik Üniversitesi’nde okurken mimar ya da ressam olamayacağına karar verip okulu bıraktı. Orhan Pamuk, devam zorunluluğu olmadığı için yazıya daha çok vakit ayırabileceğini düşünerek İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsü’ne girdi ve buradan mezun oldu.
ÖĞRETİM ÜYELİĞİ YAPTI
Sonrasında başladığı yükseklisans eğitimini yarım bıraktı. Orhan Pamuk, 1982 yılında Aylin Türegün’le evlendi. 1991’de Rüya isimli bir kız çocuğu sahibi olan çift, 2001 yılında boşandı. Pamuk, 2014 yılında Anadolu Hastanesi’nde Uluslararası Hizmetler Direktörü olarak görev yapan Aslı Akyavaş birlikteliğe başladı. Orhan Pamuk’un ağabeyi Şevket Pamuk, İktisat tarihçisi olup Boğaziçi Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.
IWP KURSU İLE YAZIN HAYATINA GİRİŞ YAPTI
1985-1988 yılları arasında Iowa Üniversitesi tarafından verilen International Writing Program (IWP) kursuna katılarak kariyerinde ilerleyen Orhan Pamuk'un, amacı dünyanın değişik bölgelerinden gelen ve gelecek vaat eden yazarların Amerikan hayatını tanımaları ve kitaplarını yazabilecek güzel bir ortama kavuşmaları olan kurs sonrasında kendi deyimiyle “hayatı değişti”.
CEVDET BEY VE OĞULLARI
Orhan Pamuk, yazarlığa 1974 yılında başladı. 1979 yılında ilk romanı olan Karanlık ve Işık ile katıldığı Milliyet Roman Yarışması'nda birincilik ödülünü Mehmet Eroğlu ile paylaştı. Aynı romanı 1982 yılında Cevdet Bey ve Oğulları adı altında tekrar yayımlandı. Bu sefer de 1983 yılında bu kitapla Orhan Kemal Roman Ödülü'ne layık görüldü. Yayınlanan ilk kitabı olan Cevdet Bey ve Oğulları’ndan itibaren yurt içinde ve yurt dışında ödüller aldı. Kitapları hem çok sattı hem de edebi açıdan olumlu tepkiler aldı.
KİTAPLARI 24 DİLE ÇEVRİLDİ
Pamuk’un bundan sonra yazdığı kitaplar çok sayıda ödüller kazanmaya devam etti. İkinci romanı olan Sessiz Ev, 1984 yılında Madaralı Roman Ödülü'nü kazandı. Bu romanın Fransızca tercümesi ise 1991 yılında Prix de la Découverte Européenne Ödülü'nü almaya hak kazandı. 1985 yılında yayımlanan tarihi romanı Beyaz Kale, 1990 yılında ABD’de Independent Award for Foreign Fiction Ödülü'nü kazandı ve Türkiye dışında daha geniş bir şekilde tanınmasını sağladı.
Orhan Pamuk, 2002 yılında yayımlanan Kar kitabını, Türkiye’nin etnik ve politik meseleleri üzerine kurulu bir politik roman olarak tanımlamaktadır. Kar adlı kitabı, Amerika’da 2004 yılında “yılın en iyi 10 kitabından biri” olarak gösterildi. Yıllar geçtikçe Orhan Pamuk’un Türkiye dışındaki ünü artmaya devam etti. 1998 yılında yayımlanan Benim Adım Kırmızı, dünyada 24 dile çevrildi ve 2003 yılında İrlanda’nın ünlü International IMPAC Dublin Literary Award Ödülü'nü kazandı.
Romanlarının dışında, yazılarından ve söyleşilerinden seçmelerin ve bir hikâyesinin yer aldığı Öteki Renkler (1999) ve Ömer Kavur’un yönettiği Gizli Yüz adlı filmin senaryosu (1992) vardır. Bu senaryo, 1990 yılında yayımladığı Kara Kitap romanındaki bir bölümden yola çıkılarak yazıldı.
301. MADDE İLE YARGILANDI
Orhan Pamuk, romancılığının yanı sıra insan hakları, düşünce özgürlüğü, demokrasi ve benzeri konulardaki düşüncelerini makaleler ve söyleşiler yoluyla aktarmaktadır.
Şubat 2005 tarihinde İsviçre’de yayımlanan Tages-Anzeiger, Basler Zeitung, Berner Zeitung ve Solothurner Tagblatt adlı gazetelere haftalık ek olarak çıkan Das Magazin dergisine verdiği demeçte ifade ettiği “Bu topraklarda 30 bin Kürt ve 1 milyon Ermeni öldürüldü ama hiç kimse bunları konuşmaya cesaret edemiyor” sözleri, Türkiye içinde büyük eleştirilere neden oldu.
Yazar, Kürt sorunu ve Ermeni soykırımı iddiaları ile ilgili bu sözleri yüzünden TCK 301. Madde ile Türklüğe Hakaret suçuyla 6 ay ila 3 yıllık hapis istemiyle mahkemeye verildi. Mahkeme dünya çapında büyük ilgi uyandırdı ve Orhan Pamuk’a karşı açılan bu dava ile ilgili, T.C. Adalet Bakanlığı ceza onayını vermediği için, 23 Ocak 2006 tarihinde mahkeme yetkisizlik kararı verdi ve dava düştü.
DÜNYAYI BİÇİMLENDİREN 100 KİŞİ ARASINDA SEÇİLDİ
Orhan Pamuk, ABD’de yayımlanan Time dergisinin 8 Mayıs 2006 tarihindeki kapak yazısında yer aldı. “Time 100: Dünyamızı Biçimlendiren Kişiler” başlıklı yazıda tanıtılan 100 kişiden biri oldu.
2006 YILINDA NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ KAZANDI
Orhan Pamuk’un yazarlık kariyeri, 12 Ekim 2006 tarihinde Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanmasıyla zirveye erişti. Kazandığı bu ödülle Nobel Ödülü'nü kazanan ilk Türk vatandaşı olarak tarihe geçti.
Nobel ödüllerini dağıtan İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’ne (Svenska Akademien) yakın çevreler, Orhan Pamuk’tan ziyade Adonis adıyla tanınan Suriyeli şair Ali Ahmet Said’e şans tanımaktaydılar. Ancak Akademinin 12 Ekim 2006 günü saat 14:00 civarında yayımladığı basın bildirisindeki "2006 Nobel Yazın Ödülü kentinin melankolik ruhunun izlerini sürerken kültürlerin birbiriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulan Orhan Pamuk’a verilmiştir" sözleriyle Nobel Edebiyat Ödülü'nün Orhan Pamuk’a verildiği resmen açıklandı.
Pamuk, 7 Aralık 2006'da, İsveç Akademisi'nde Babamın Bavulu başlığı altında hazırladığı Nobel konuşmasını Türkçe yaptı, Türkçe bilmeyen izleyiciler ellerindeki çeviri metinden konuşmayı takip etti, birçok televizyon kanalı konuşmasını canlı yayınladı. Orhan Pamuk ödülünü 10 Aralık 2006 günü Stockholm Konser Salonu'nda düzenlenen ödül töreninde İsveç Kralı XVI. Carl Gustaf'ın elinden aldı.
NOBEL SONRASI ELEŞTİRİLER
Orhan Pamuk'un Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanması değişik tepkilerle karşılaştı. Ödülün Pamuk'a Türkiye tarihi ile ilgili demeçleri dolayısıyla verildiği eleştirilerinde bulunuldu. Orhan Pamuk, Nobel Ödülü'nü almadan on ay önce 19 Aralık 2005 Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan Erol Manisalı'nın "Orhan Pamuk Nobel'i Garantiledi" başlıklı yazısı Pamuk'un ödülü almasının ardından popülerleşti ve Orhan Pamuk'un kazandığı Nobel Ödülü hakkındaki olumsuz eleştiriler bu yönde gelişti.
TRT'de Banu Avar'ın hazırlayıp sunduğu "Sınırlar Arasında" adlı belgeselin Pamuk'un Nobel Ödülü'nü almasından bir gün sonra yayınlanan bölümünde Pamuk, Nobel ödülleri ve İsveç ile ilgili olumsuz eleştiriler yer aldı. Demirtaş Ceyhun hazırladığı imza metninde Orhan Pamuk'un kitaplarını "Amerikan patentli postmodern romanlar olarak" adlandırmış ve "Nobel Ödülü'nün Pamuk'a verilmiş bir ücret" olduğunu söylemiştir.
Basında, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in Orhan Pamuk'u kutlamadığına dikkat çekildi. Ödüle yabancı basından olumsuz eleştiriler de gelmiş ödülün siyasi sebeplerden dolayı verildiği belirtildi. Aynı zamanda Orhan Pamuk'un Sri Lanka'da düzenlenecek olan Edebiyat Festivali'ne katılması Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü (Reporters sans frontières) tarafından eleştirildi. Örgüt, Orhan Pamuk'u ve festivale katılmak isteyen diğer edebiyatçıları Sri Lanka'daki baskıları meşru hale getirmekle suçladı.
ROMANLARINDA SAHTECİLİK İLE SUÇLANDI
Bir kısım edebiyatçı, Orhan Pamuk'un eserlerindeki bazı bölümlerin diğer yazarlara ait başka eserlerden fazlasıyla esinlendiğini savunmakta, özellikle bazı romanlarındaki belli kısımların diğer kitaplardan neredeyse tamamen alıntı olduğunu öne sürmektedir.
Hürriyet gazetesi yazarı Murat Bardakçı 26 Mayıs 2002 tarihinde belgeleri ile yazarı sahtecilik ve intihal ile suçlamıştır. Murat Bardakçı'ya göre Orhan Pamuk'un Benim Adım Kırmızı romanı, hikâyesi ve anlatım şekli ile Amerikalı yazar Norman Mailer Ancient Evenings adlı romanının bir kopyasıdır. Ayrıca suçlamalara göre Orhan Pamuk'un Beyaz Kale adlı romanı Mehmet Fuat Carım'ın Kanuni Devrinde İstanbul isimli eserinden birebir pasajlar içermektedir. Orhan Pamuk, günümüze dek bu konuyla ilgili herhangi bir açıklamada bulunmadı.
Son olarak, günümüzde 68 yaşında olan ve Colombia Üniversitesi'nde ders verip uzun süredir New York'ta yaşayan Pamuk, Batının artık kendisi için bir gizem olmadığını söyleyerek, “Batıda sıklıkla yaşıyorum ama İstanbul her zaman benim evim demektedir.
Bu yazımızda Türk Edebiyatının güzide yazarlarından Orhan Pamuk ismini sizlere sunduk. Sonraki yazılarımızda görüşmek üzere herşey ‘Avrupa Okusun Diye’.