Sabah kahvaltılarının vazgeçilmezi, yemekten sonra ilk aklımıza gelen şey... Simidin yanında, pasta - börek ile, altın günlerinden dost sofralarına kadar hayatımızın her alanında ve tüm özel anlarımızda bize eşlik eden çay; aynı zamanda kültürümüzün de değişmez bir parçası! Siz de Türk çayının tutkunlarından biriyseniz; onsuz güne başlayamıyor, taze demlenmiş Rize çayını ince belli bardaktan içmeden dinlendiğinizi anlamıyorsanız; “Çay demledim. İçer misin?” sorusuna hiç düşünmeden “Alırım bir bardak!” diyorsanız bu yazı tam size göre! İşte medarıiftiharımız Türk çayı hakkında bilmeniz gereken her şey...
Siyah Çayın Faydaları Neler?
Tüm dünya ülkeleri içerisinde, kişi başına tüketilen miktar düşünüldüğünde, en fazla çayın Türkiye’de içildiği çok da şaşırtıcı olmayan bir gerçek. Üstelik günlük yaşamımızın bu kadar olağan bir parçası olan siyah çayın faydaları da saymakla bitmiyor. İşte her gün içeceğiniz bir demlik (3 - 5 bardak) çayın vücudunuza sağladığı faydalar!
- A, D ve B12 vitaminleri içeren siyah çay aynı zamanda sodyum ve potasyum gibi mineraller açısından da zengin.
- Türk çayı olarak bilinen siyah çay, kalp sağlığı açısından faydalı olduğu bilinen flavonoid adında bir antioksidan grubu içeriyor. Bu antioksidanın düzenli tüketimi, kalp hastalığı riski oluşturan yüksek tansiyonun ve kolesterol seviyelerinin kontrol altına alınmasına yardımcı oluyor.
- Polifenol içeren çay, sindirim sistemi ve bağırsaktaki iyi bakterilerin oluşmasını teşvik ederken zararlı bakterilerin de büyümesini engelliyor.
- Vücudun insülin tüketimini artırdığı bilinen siyah çay, içerdiği moleküller sayesinde kan şekeri üzerinde de olumlu etkilere sahip. Bunun için çayı şekersiz olarak tüketmeye dikkat etmek gerekiyor.
- Yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkan bir gerçek de, çayın içeriğindeki polifenollerin kanser hücrelerinin büyümesinin düzenlenmesinde ve yeni kanserli hüce oluşumunun azaltılmasında rol oynadığı! Bu bilginin kesinlik kazanması içinse daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyuluyor.
- Kafein ve L-theanine moleküllerini içeren siyah çay, daha uzun süre uyanık kalmaya yardımcı olurken aynı zamanda daha yoğun odaklanma sağlıyor!
Çay Nasıl Demlenir?
Türkler olarak büyük çoğunluğumuz, temel ihtiyacımız olan sudan sonra en çok çay tüketiyoruz. Her gün dolup boşalan demlik demlik çay, çoğumuzun günlük rutininin bir parçası. Peki bizim için bu kadar önemli olan bu içeceği gerçekten de doğru hazırlayabiliyor muyuz? Tadı damağımızda kalan, klasik ve geleneksel lezzetimiz çay nasıl demlenir?
- En lezzetli çayı demlemenin ilk adımı, kaliteli markaları ve doğru şekilde paketlenmiş çay çeşitlerini tercih etmek.
- Çay demlemek için kullanılacak suyun yumuşak içimli ve arıtılmış su ya da doğal kaynak suyu olması önemli!
- Siyah çay ile ilgili en önemli ipuçlarından bir tanesi, çayı demliğe koymadan önce sudan geçirerek toz gibi küçük parçaların akmasını sağlamak.
- Gerçek çay tutkunlarının bildiği en önemli gerçek de, en iyi çayın porselen demlik çayı olduğu!
- Çay demlemenin en önemli kuralı, kaynar su kullanmamak. 100 derecelik su ile çayı haşlamak, yapılacak en büyük yanlışlardan bir tanesi. Çay demlemek için en ideal sıcaklık 75 derecedir. Siz de suyu kaynatıp biraz soğumasını bekledikten sonra demliğe koyabilirsiniz.
- Çayı demledikten sonra 15 - 20 dakika beklemek ve sonrasında servis etmek yeterli. Demlenmiş çayı demlikte yarım saatten fazla bekletmemeye dikkat!
Çay Nerede Yetişir, Nasıl Üretilir?
Tüm dünyanın en çok tüketilen içeceklerinden biri olan çay, aslında dünyanın neredeyse her yerinde yetiştirilebiliyor. Ancak kaliteli çay yetiştirebilmek için, o coğrafyanın belli özellikler taşıyor olması gerekiyor. Kaliteli ve iyi çay, asit oranı yüksek toprakta ve bol yağış alan bölgelerde üretiliyor. Peki en iyi çay nerede yetişir? Bu soruya gönül rahatlığıyla Türkiye’nin Karadeniz bölgesinde cevabı verilebiliyor! Ayrıca Hindistan, Çin, Sri Lanka ve Vietnam gibi ülkeler de yüksek kalitede çay üretimi yapan ülkelerden bazıları. Uzak Doğu ülkeleri ise beyaz ve yeşil çay üretimi ile ünlü!
Ülkemizde bolca tüketilen siyah çay, üretim tesisine ulaşmadan önce özenle hasat ediliyor. Çayın kalitesinin düşmemesi için, körpe yaprakları ve tomurcukları elle toplanıyor. Yılda iki kere, ilkbahar ve yaz aylarında, hasat yapılıyor. Bu işlemin ardından çay yaprakları hızlıca çay işleme tesisine sevk ediliyor. Üretim tesisinde belli miktarda ısı uygulayarak çayın nem oranı azaltılıyor. Ardından küçük parçalara ayrılan çay yaprakları, uygun koşullar altında okside ediliyor. Çay, fırınlama yöntemi ile kurutulduktan sonra aroması ve kokusu sabitleniyor. Tane boyutuna ve kalitesine göre tasniflenen çay, ambalajlanarak tüketiciye ulaştırılıyor. İşte vazgeçemediğimiz lezzetlerden Türk çayı böyle üretiliyor!
Çay Hangi Bardakta İçilir?
Çay ile ilgili en çok sorulan sorulardan biri olan “Çay hangi bardakta içilir?” sorusuna verilecek cevap belli: Çay ince belli bardakta içilir! Cam bardak, çayın renginin görünmesini ve daha uzun süre sıcak kalmasını sağlar. Son yıllarda porselen bardak da sıkça tercih ediliyor olsa bile, çay tutkunları için ince belli cam bardakta içilen çayın yeri ve lezzeti ayrıdır. İnce belli çay bardağının daha geniş olan ağız kısmı çayın içilecek sıcaklığa düşmesini sağlarken daralıp genişleyen alt kısmı ise çayın hızlı soğumasına engel olur.
Çay Lekesi Nasıl Çıkar?
Çay tutkunlarının en sık karşılaştığı günlük hayat problemlerinden bir tanesi de çay lekesi! Peki, evde ya da iş yerinde, pek çok yerde aksiliğe sebep olan çay lekesi nasıl çıkar? Çay lekesinden kurtulmak için ihtiyacınız olan şeyler, temiz bir bez ya da sünger ve bir miktar bulaşık sabunu. Öncelikle temiz bir bez ile çay lekesindeki ıslaklığı alın. Ardından bir miktar bulaşık sabununu ılık suya ekleyin ve lekenin üzerine uygulayın. Yumuşak bir bez ile leke silinene kadar ovalamaya devam edin ve durulayın.
Çay Hakkında İlginç Gerçekler
Her gün demlik demlik çay içmemize rağmen, çoğumuz bu geleneksel içecek hakkında çok az şey biliyoruz. İşte Türk çayı olarak da bilinen siyah çay ile ilgili şaşırtan bilgiler…
- Çay bitkisinin tarihi, günümüzden yaklaşık 5000 yıl öncesine dayanıyor. Bu eski zamanlarda çay içilmiyor, hastalıkları tedavi etmede bir çeşit ilaç olarak kullanılıyordu.
- Çay hasat edilmeden büyümesine izin verildiğinde, boyu 16 metreye ulaşabilen çay ağacı oluşuyor.Bu ağaç sayesinde de şifalı olduğu bilinen çay ağacı yağı üretiliyor.
- Çay, kalori içermiyor! Şeker kullanmıyorsanız, kalori alma korkusu yaşamadan çayın keyfine varabilirsiniz.
- Türk çayı diyerek çaya ismini veren ülkemizde kişi başı ortalama 3 buçuk kilogram çay tüketiliyor. Dünyada birinciyiz!
- Çay Türkiye’de ilk defa 1924 yılında üretilmeye başlanıyor ve ilk defa Rize’de çay üretimi yapan Zihni Derin, ülkemizde “çayın babası” olarak biliniyor.
- Dünyanın en pahalı çayının sadece 1 gramı bile 1.400 dolar! Hong Kong’daki Ritz Carlton Oteli’nde dünyanın en pahalı çayı servis ediliyor.
- Çay içmek için en ideal bardak, elbette ince belli bardak. İnce belli çay bardağı sayesinde çay, daha uzun sürede soğuyor ve el yakmadan içilebiliyor.
- Türk çayı, diğer ülkelerde üretilen çaylardan farklı olarak, kışın kar altında kalıyor ve bu da çaya bir çeşit aroma katıyor.
Çay Tutkunlarına Özel Kitaplar
Hepimizin hayatında önemli bir yeri olan çay hakkında daha fazla bilgi edinmek, çayın kültürel tarihini öğrenmek ve soframıza gelene kadarki yolculuğu hakkında daha fazla şey bilmek istiyorsanız, Köln Kütüphane aracılığıyla kolayca ulaşabileceğiniz bu kitapları mutlaka okumalısınız.
Sağlıklı yaşamın en önemli parçası olan çayın bir gıda maddesi olarak içerdiği bileşenler, demleme çayın bilimsel yönleri ve Türk çayının tarihi bu kitapta!
Arşiv kaynaklarından yararlanılarak, kronolojik ve kesintisiz bir çalışmanın sonucu olarak yazılan Bin Yılın Çayı; Türk ve çay sözcüklerinin nasıl yan yana geldiğini de açıklıyor.
Seylan’dan Rize’ye kadar ülkemizin tüm çay kültürünü adeta bir rehber gibi açıklayan bu kitap, 1912 yılından sonra Türkiye’de yazılmış ilk telif çay kitabı.
Çay Kitabı; hiç farkında olmadan, bilinçli ya da bilinçsiz, onlarca anlam yüklediğimiz çay hakkında tüm dünyada en çok sevilen metin.