Osmanlı Devleti’nin son döneminin büyük ilim ve fikir adamlarından, birçok talebe yetiştirmiş ve kıymetli eserler telif etmiş olan Ömer Nasuhi Bil-men Hocaefendi’nin Hikmet Goncaları adlı bu eserinin sadeleştirilerek oku-yucunun bilgilerine sunulması Rabbimiz’in büyük bir lutfu olsa gerektir.
Üniversite hocalığı, müftülük ve Diyanet İşleri Başkanlığı da yapan merhum Ömer Nasuhi Bilmen eserlerinde çok zengin bir dil kullanmıştır. Bu kitapta da Arapça, Farsça ve Osmanlıca terkipler çokça yer almıştır. Bu durum, eserin telif edildiği zaman diliminde (1960’larda) normal ve anlaşılır olmakla beraber günümüz okuyucuları için ciddi bir anlama zor-luğunu da beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla Ömer Nasuhi Bilmenin bu değerli eserindeki hadis-i şeriflerin meallerinin, etkileyici açıklamala-rının ve merhumun fikir dünyasının daha iyi anlaşılmasına vesile olması temennisiyle, eseri sadeleştirmeye çalıştık. Asıl olan bir eseri orijinaliyle okuyabilmektir. Ancak orijinalinden okuma imkânı olmayanlar için bu tür çalışmaların gerekliliği de başka bir gerçektir.
Sadeleştirme esnasında müellifin üslubuna mümkün olduğunca bağlı kaldık. Bazı tamlamaları ve kelimeleri, akıcılığın ve zengin içeriğin korunma-sı için olduğu gibi bıraktık ve dipnotlarda açıklama getirdik. Dil açısından ne çok ağır ne de çok yalın, ikisinin arası bir üslup takip etmeye çalıştık.
Çalışmamızda mümkün olduğu kadarıyla müellifin kastettiği mana ve muhtevaya sadık kalmaya özen gösterdik. Bu çalışmanın belki de en dikkat edilmesi gereken kısmı burasıydı. Ancak farkında olmadan veya beşer yönüyle hatamız söz konusu olmuşsa okuyucularımızın bu konuda bizi bilgilendirmele-rini istirham ediyoruz. Bu çalışmadaki niyetimiz ilmin yayılmasına ve ümmet-i Muhammed’in şuurlanmasına bir damla da olsa katkımızın olmasıdır.
Çalışmanın önemli meselelerinden biri de hadislerin meallerinin ki-tapta geçtiği şekliyle aynen mi aktarılacağı yoksa Arapça’dan yeniden mi tercüme edileceği meselesiydi. Bu sorunu, ilmen daha uygun gördüğümüz, müellifin tercümesini tashih etmek suretiyle gidermeye çalıştık.
Hadis-i şeriflerin lafızlarından sonra, kaynaklarının rumuzlarla zikre-dilmesi tahriç esnasında bize oldukça kolaylık sağladı. Kitaptaki rivayet-lerinin çoğu İmam Süyûtî’nin el-Câmius-Sagîr ve İmam Münâvî’nin el- Künûzü’l-Hakâik adlı eserlerinden iktibas edilmiş olup diğer meşhur hadis kaynaklarından da fazlaca istifade edilmiştir. Belirtilen kaynaklarda yaptı-ğımız taramalarda bulunamayan rivayetleri dipnotlarda belirttik.
Burada şu hususu da hatırlatmak istiyoruz. Kitapta yer alan hadis-i şerif-lerin çoğunun uzunluğu bir satırı geçmemektedir. Bu sebeple okurlarımız her gün bir hadis-i şerifi ezberlemeye çalışsa bir sene sonunda 300’den fazla hadis-i şerifi hıfzetmiş olacaklardır. Ezberlediğimiz bu rivayetleri bir de hayatımıza yan-sıtabilirsek ne büyük kazançlar elde edeceğimizi bir düşünelim. Bu rivayederi okurken ve üzerinde düşünürken sevgi ve muhabbede dolup âdeta Resûlullah Efendimizin yanında imiş gibi bir hisse kapılanlarımız da olacaktır.
Ayrıca kitabı okurken geçmişte olduğu gibi günümüzde de karşılaş-tığımız dinî ve ahlâkî problemlerimize, Osmanlı’nın son dönemine ve Cumhuriyet’in kuruluşuna tanık olmuş, şeyhülislâmlık makamının karşı-lığı olan Diyanet İşleri Başkanlığı makamında bulunmuş bir âlimin bakış açısını ve çözüm önerilerini de görme imkânı bulacağız.
Öncelikle müellifimiz merhum Ömer Nasuhi Bilmenin, gelmiş geçmiş bü-tün âlimlerimizin, Allah dosdarının ve müminlerin ruhları şâd olsun, mekânları cennet olsun. Ayrıca bu çalışmanın hazırlanması sırasında kaynak temininde yardımlarını esirgemeyen değerli hocalarıma ve dostlarıma, büyük bir özveride bulunarak bana yardımcı olan eşime teşekkürü bir borç biliyorum.
Bilal AKSOY Sakarya
MÜELLİFİN ÖNSÖZÜ
Hikmet Goncaları ismini vermiş olduğumuz bu eserde, 500 hadis-i şerif yer almaktadır.
Bilindiği gibi Resûl-i Ekrem Efendimizin (s.a.v) mübarek sözlerine "kavli sünnet"; zatına has kılınanların dışındaki diğer fiil ve davranışla-rına "fiilî sünnet" ve görmüş olduğu halde menetmeyip de sükût buyur-duğu haber ve rivayetlerden her birine de "takriri sünnet" denilmekte-dir. "Sünnet" isminin çoğulu ise "sünen"dir.
Kavli sünnet’e "hadis-i şerif" ismi verilir ki çoğulu "ehâdîs-i şerîfe"dir. Bununla birlikte diğer nebevi sünnetlere de tağlib sanatı1 gereği ehâdîs-i şerife denilmektedir.
İslâmiyet’in Kur’ân-ı Kerîm’den sonraki en büyük esaslarından biri de hadis-i şeriflerdir. İtikad, ahlâk, toplum hayatı ve diğer muâmelât ile ilgili yüzbinlerce hadis-i şerif vardır. İslâm âlimleri bu hususta fevkalâde bir gayret göstermiş, doğu ve batıya yayılmış olan mübarek hadisleri ta-savvurların ötesinde bir itina ile toplamış, bunlardan da en muteber hadis kitaplarını vücuda getirmişlerdir. Hatta bir hadis-i şerifin nasıl ve kimler tarafından nakledildiğini anlamak için şehir şehir seyahat eden, birçok ilim ve irfan sahipleriyle görüşüp hakikati tesbite çalışan nice müslüman âlimler ve muhaddisler yetişmiş, İslâm tarihine şeref katmışlardır.
Bu fazilet sahibi âlimlerimiz sayesindedir ki, İslâm âleminde hadis ilmi fevkalâde bir rağbet görmüş, hafızalarını binlerce ehâdîs-i şerife ile süsleyen birçok muhterem muhaddis yetişmiştir.
İşte biz de bu mübarek âlimlerin meydana getirmiş oldukları mute-ber hadis kitaplarından istifade ederek bir gonca-i hikmet, bir kevkebe-i fazilet ve marifet (bilgi ve fazilet yıldızı) olan bu 500 hadis-i şerifi iktibas etmiş bulunmaktayız.
Burada birinci kaynağımız Sahîk-i Buhârî, Sahîh-i Müslim ile Ebû Davud’un Süneni ve diğerleridir. Ayrıca bu mübarek hadislerin önem-li bir kısmı İmam Süyûtî’nin el-Câmiu’s-Sagîr ve İmam Münâvî’nin el- Künûzul-Hakâik adlı hadis kitaplarında da yer almaktadır. Dileyen bu meşhur muhaddislerin hadis kitaplarına müracaat edebilir.
İktibas ettiğimiz bu 500 hadis-i şerif, bizim itikadımız, ibadetle-rimiz, ahlâkî ve toplumsal yaşantımız ve ruhumuzun yücelmesi için mükemmel birer rehberdir. Bunlardan her biri birer hikmet ve haki-kat goncasıdır ki, açıldıkça eşsiz manzarasıyla, ruhanî letâfetiyle bütün ufukları aydınlatır ve tezyin eder.
Bizim âciz kalemimiz, bu yüksek hadislerin ihtiva ettiği hakikatleri layıkıyla keşfetmeye ve açıklamaya müsait değildir. Biz ancak bu müba-rek hadislerin mealleri ve bunlardan ilham alarak bir kısım açıklama ve mütalaaları burada kayıt altına aldık.
Bununla beraber her hadis-i şerifin başlıca kaynaklarına işaret olun-muştur. Bazı kaynaklar açıkça, bazıları da birkaç harf ile gösterilmiştir.
Bu muazzam hadislerin açıklanması vesilesiyle zihinlerdeki bazı meselelerin gerçek mahiyeti ve dinî hikmetleri hakkında bazı düşünce-ler ortaya konmuş ve yanlış düşüncelerin mahsulü olan İslâmiyet’e ters birtakım yazıların tashihi cihetine gidilmiştir.
Ömer Nasuhi BİLMEN
İÇİNDEKİLER
SADELEŞTİRENİN ÖNSÖZÜ 5
MÜELLİFİN ÖNSÖZÜ 7
Kur’an’a ve Duaya Sarılan
Yolunu Şaşırmaz 11
Ne Mutlu Nefsinin
İsteklerini Dizginleyene! 12
Selâmlaşmak da Duadır 13
Geçimi Güzel Kadın Bereket Sebebidir ...14
Tıraşın Edepleri 14
Münafıkların Sözlerine Dikkat Etmeli 15
Seherlerdeki Rüyalara İtibar Etmeli 16
İlmin Değerini Korumalıyız 17
Allah Teâlâ, Adaletli Olmayı İstiyor 17
Münafıkların Üç Özelliği 19
Aileler Dağılmasın 19
Korku Akıllı İnsan İşidir 20
Abdest Alırken Dikkat! 21
Her Fetva Bir Sorumluluktur 21
Hakk’a Bırak Her İşini 24
En Güzel Ameller 24
Az Ama Devamlı Amel 25
Diğerkâmlık Erdemdir 25
Müslüman Temiz ve Tertipli Olmalıdır ..26
Sevgi ve Nefretin Başlangıcı 27
En Büyük Belalara Uğrayanlar 28
Her Sahabi Bir Yıldızdır 28
Selâmlaşmak Sevgiyi Artırır 29
Namazlar Vaktinde Kılınmalı 30
Cuma Günü Mübarek Gündür 32
Üç Hayırlı Dinar 33
Az Olsun Candan Olsun 34
Muharrem Orucu ve Teheccüde Dikkat!..35
Yüzünden Kur’an Okumanın Fazileti 35
Ahlâkı Güzel Olan Yükselir 37
Dilini Tut Kurtul 37
Cennet Hâzinesinden Bir Söz 38
Üstünlük Takva İledir 38
Hastalık Bir Hediyedir 40
Güven Rızkı Çeker 41
Cennetin Kapısını İlk Kim Çalacak? 41
Peygamberlerin Komutanı 43
Peygamberlerin Tesbihatı 46
Nefsinin de Hakkı Var 46
Cennet, Eşin Rızasındadır 47
Salih Amel Günahı Örter 47
Saygı Bekleyen Adaletli Olsun 49
Cimrilik Helâk Sebebidir 49
Beddua, Ateş Kıvılcımı Gibidir 50
Feraset Bir Nurdur 51
Cemaat Halinde Olmalı 51
Kötülüğün Anahtarı 52
Helâk Edici Yedi Şey 53
İhsan Sırrıyla Yaşamalı 57
Boş Laflardan Sakınalım 58
Baba Dostları Şeref Vesilesidir 59
Hüküm Verirken Dikkat! 59
İkram Et, Gönülleri Fethet! 61
Beytullah’a Karşı Edeplerden Biri 61
Allah Bir Kulunu Severse 62
Zekât Malı Temizler 62
Önce Düşün Sonra Yap 63
İkisi de Ateştedir 63
İmam, Cemaatin Durumunu Gözetmeli ..64
İşlenen Günahlar İfşa Edilmemeli 64
Zalime Dur Diyen Olmazsa 66
Günah İşlemeye Devam Edenlerin Hali ..66
Yolculukta Dikkat Edilecek Hususlar 67
Neye Sevinip Neye Üzülelim? 68
Bir Şeyi Kesin Olarak Bilmediğimizde
Susmalıyız 69
Kızınca Ne Yapmalı? 69
Amel Defteri Kapanmayanlar 70
İşler Ehline Verilmeli 70
Merhamet Edersen Merhamet Ederler 71
İslâm Hep Yükselecektir 71
Yolları Temiz Tutalım 73
Allah, İnsaflı Tüccarla Beraberdir 73
Beş Şeyi Ganimet Bil 74
Kadir Gecesi Hangi Gecededir? 76
İmtihanlara Sabretmek 78
Vesvese Deyip Geçmemeli 79
Cennet ve Cehennem Ehli 79
Peygamberimiz’e Verilen İki Hazine 82
Her Şeyi Yaratan O’dur! 83
Yaratılmışlara Saygı 86
Azap Nasıl İner? 88
Allah Katında Makbul Amel 90
Allah Kalplere Bakaca 91
Kalemin Yazmadığı Üç Şey 93
Nimetin İzharı 94
Kadınlara Karşı Hayırlı Olmak 94
Ne Mutlu Gariplere! 93
Bereket, Yemeğin Ortasındadır 97
Din Nedir? 97
Günahları Döken Bakışma 99
Fakirlik de Zenginlik de O’ndan 100
Rahmet Meleklerinin Girmediği Evler... 101
Allah Teâlâ’nın Dilediği Olur 102
Müezzinliğin Değeri 103
Dil ve Kılıçla Cihad 104
Ahde Vefa İmandandır 106
İnsanların Kaçtığı Kimse 107
Deniz Şehidleri Daha Yüksektedir 108
Namaz Uzun, Hutbe Kısa Olmalı 109
Duaların Kabul Olduğu Vakit 110
Ameller Niyetlere Göredir 111
Güzel Ahlâk Başta Taçtır 114
Dinde İhtilaf Helâk Sebebidir 115
Haddi Aşmak Helâke Götürür 117
Yalan, İmana Terstir 118
Gereksiz Şaka Şerefi Kaybettirir 119
Hevâya Uymak Felakettir 119
İman Esasları 121
Ölçüsüz Övgü Zararlıdır 130
Duayı İnanarak Yapmalıyız 131
Ölenin Ardından Güzel Konuşmak 131
Yüzleri Güzeller 133
Peygamber Efendimiz’in Bir Mucizesi... 134
Diş Temizliği Çok Önemlidir 134
İman Elbise Gibi Değiştirilecek 135
Salavat Getirmek Cömertlerin
Hallerindendir ■. 135
Annelere İyiliğin Fazileti Büyüktür 136
Salih Rüya Mümine Müjdedir 136
Dilini Tutabilen Kazanır 137
İslâm’ın Beş Esası 137
Tövbe Eden Temizlenir 140
Cesur Tüccarın Rızkı Artar 141
Ne Mutlu Dürüst Tüccarlara! 141
Güvenilir Tüccar Cennettedir 142
En Çok Rızık Nerededir? 143
Evlenmek İsteyenlere Bir Peygamber
Tavsiyesi 144
Allah’ın Sevdikleri ve Sevmedikleri 146
Gayri Müslime de Hayır Yapılır 148
Hac İçin Acele Ediniz 148
Hikmetli Şiirler Güzeldir 149
Kötü Komşudan Sakınmalıdır 150
Bir Saat Tefekkür 150
O’nun Eserlerini Tefekkür 151
Evleniniz, Çoğalınız 152
Nasıl Bir Hanımla/Erkekle Evlenmeli....l52
Teenni Ne Zaman? 153
Düşmanlığın İlacı 155
Duaları Makbul Uç Çeşit İnsan 155
Üç Büyük Haslet 158
Duası Makbul Üç Kişi 158
Üç Saadet Vesilesi 159
Peygamberlerin Üç Ahlâkı 160
Cennetten Üç Bahçe 161
Üç Büyük Nasihat 161
Kur’an ve Sadaka 162
înkârcılarla Mücadele Emredilmiştir 163
Kelime-i Tevhid ile İman Tazelenir 163
Ayağının Altı Öpülesi Anneler 164
Haccın Mükâfatı Cennettir 165
Allah Teâlâ’ya İtaat En
Büyük Nimettir 165
Haram da Helâl de Bellidir 166
Şükür Nimeti Artırır 168
Utanmak Güzeldir 170
Utanmak îmandandır 171
Merhametsizler Helak Oldu 173
Hizmet Etmenin Sevabı Çoktur 173
Kocaya Hizmet Sadakadır 174
Avret Yerinizi Örtün 174
Hikmeti Alın 175
Kalp Sefasını istemeli 175
İki Büyük Haslet 176
Müminde Olmayan İki Haslet 176
Müslümanın Müslümandaki
Beş Hakkı 176
İbadet Sayılan Beş Şey 177
Ümmetin Hayırlıları ve Cahiller 178
Ailesine Hayırlı Olanlar 179
Zikrin Gizlisi Daha Hayırlıdır 181
Hayır Çok, İşleyen Yok 181
Kadınların Mescidi Evleridir 182
Savaş ve Atlar 182
Kur’an’ı Öğrenmek ve Öğretmek 182
Ömrün Hayırlısı Makbul 183
Cuma Gününün Fazileti 185
insan Neye Vesile Olduğuna Bakmalı ...186
Sadaka Tedavi Eder 187
Ezan ile Kâmet Arasında Dua Edelim....187
Din Kardeşlerimize Dua Edelim 188
Şüphe Veren Şeyi Terket 188
Sahabenin Büyüklüğü 189
Dünya, Kâfirin Cennetidir 190
Dünya Ahiretin Tarlasıdır 190
Fitneden Uzak Durunuz 193
Zikrin de Şükrü Var 193
Altın ve İpek Kadınlara Helâldir 194
Rüşvet Ateşe Götürür 194
Sınırda Nöbet, Bir Aylık
Nafile Oruçtan Hayırlıdır 197
Dilini Tutana Allah Merhamet Eder 197
Rızık İnsanın Peşindedir 198
Yumuşak Huyluluk Bahtiyarlıktır 199
Gönüller Rahat Ettirilmeli 199
Salih Rüyalar İlâhî Birer İlhamdır 200
Ziyaretin Faziletlisi Aralıklı Olanıdır 201
Zekât Günahları Temizler 201
Zina, Fakirliği Davet Eder 203
Kabristanları Ziyaret Edin 204
Güzel Sese Kur’an Yakışır 206